Амгы уенин ниитилелинде таакпылаары эн-не нептереңгей багай чаңчылдарның бирээзи. Ол дыка хөй чурттарда нептереңгей, ооң иштинде Россияда база. Эмчилер болгаш хөй-ниити организациялары таакпы тыртарының айыылын үргүлчү дыңнадып турар-даа болза, дыка хөй кижилер таакпылаарын уламчылап, кадыкшылынга айыылды тургузуп турар.
Таакпы тыртарының хоразы — үш кол аарыгның тыптып келиринге чедирип болур: өкпе рагы, хоочураан бронхит болгаш ишемиялыг аарыглар. Таакпы өкпе рагындан өлүмнүң 90%, бронхит болгаш эмфиземадан 75%, чүрек аарыгларындан 25% хире өлүмнүң чылдагааны деп шагда-ла билдингир. Таакпы шупту органнарга багай салдарны чедирип турар.
Таакпылаар кижилер ортумаа-биле 15 чыл чурттаар. Оларның хөй кезии 10, 20 азы 30 чыл чурттаар аргалыг турган. Доктаамал таакпылаар улустуң 25 хире хуузу таакпылаарының түңнелинде эртежик өлүп каар.
Улуг кижиге таакпынын өлүмнүг хемчээли — чаңгыс пачка (бир эвес чаңгыс катап таакпылаар болза), а аныяк өскеннерге — чартык пачка.
Ам-даа таакпылап эгелевээн болзунарза эгелевенер! А бир эвес силер таакпылап турар болзуңарза, эртежик ол багай чаӊчылды каар болза эки. Бо дээрге кадык узун назылыг болурунга эң-не шын шиитпирлерниӊ бирээзи-дир!
Таакпы — кыска назынныӊ кол чылдагааны, таакпы — сээӊ амы-тыныӊныӊ азазы-дыр!